انتشار کتاب حلقه گمشده صلح توسط دکتر سیدکمال الدین موسوی، عضو هیأت علمی گروه جامعه شناسی

مقدمه ای بر کتاب " صلح، حلقه گمشده"

به باور محققان، هیچ جامعه ای کاملا جنگ طلب و یا کاملا صلح جو نیست بلکه جوامع آمیزه ای از صلح و جنگ را در خود دارند اما معمولامشاهده صلحجویی در آنها بسیار دشوارتر از جلوه های جنگجویی است. روایت بُرد وباختهای جنگ، هم کتابهای تاریخ و هم درک ما را ازاینکه به عنوان یک انسان چه کسی هستیم تسخیر کرده و روایتِ چیزهای دیگری مثل عفو و بخشش ها، دلسوزی ها، همکاریها و مصالحه ها به ندرت شنیده می شود. به همین دلیل است که تاریخ را عموما داستان ظهور وسقوط امپراطوریها، تشریح وقایع حکومتها، جنگ ها، اتقلابهای نظامی وسیاسی و در یک کلام، تاریخِ قدرت میدانند، تاریخی که به ما می گوید چه کسی چه کسی را تحت سلطه در آورده یا چه کسی چه کسی را کنترل میکند. بدین ترتیب، حلقۀ گمشده درحافظه تاریخی ما انسانها، رخدادهایِ عادی و تصاویر مربوط به اعمال مشترک روزانه ای است که بقای انسان ها را تا به امروز تضمین کرده اند. بخش عمده فعالیتهای روزمرۀ انسانها را عشق، ازدواج، پرورش فرزندان، کار و تولید، همیاری در حل مشکلات و رفع نیازمندیها، جشن ها و آئین ها، رقص، شعر، آواز، هنر، بازی های دسته جمعی و... تشکیل می دهد اما این رخدادها بندرت در تاریخ مکتوبِ کشورها دیده می شوند. بخش مَدنیِ تاریخ همواره مغلوب بخشِ جنگی و نظامی آن بوده است و چنین تصویر ناقصی از تاریخ نسل به نسل درون ما ریشه کرده و ذهنیت های تک ساحتی و راهکارهای تک شیوه ای در برخورد با دیگران را در ما تقویت کرده بگونه ای که عموما در چهارچوب گفتمان برد- باخت رقابت هایمان را تنظیم می کنیم و از مزایای بلند مدت گفتمان برد- برد برای جامعه انسانی غافلیم. به الگوهای متنوع همزیستی، مدارا، همیاری و همدلی که مولفه های صلح اند بهای اندکی می دهیم و از اینرو، علیرغم فتح قله های رشد اقتصادی و فنی، در برابر تضاد ها و اختلافات بسیار ناتوانیم. مسیر رشد و توسعه فنی و اقتصادی را چنان پیموده ایم که باعث آلودگی آب، خاک، محیط زیست و تغییرات آب و هوایی زیانبار در نقاط مختلف جهان شده است غافل از اینکه تغییرات آب و هوایی بطور غیر مستقیم زمینه خشونت ها را در آینده افزایش خواهد داد زیرا بر روی منابع در دسترس مردم جهان، کیفیت زندگی و امنیت غذایی آنها و در نتیجه مهاجرتها و جابجاییهای جمعیتی اثرات جدی برجای خواهد گذارد. مهاجرتها، رقابت ها و جنگهای اینده بر سر منابع زیست محیطی در مناطقی از جهان تضادهای فرهنگی، قومی، دینی و ...را دوباره فعال کرده و تصویر نگران کننده ای از آینده را در مقابل چشمان ما قرار خواهد داد. بر این اساس، اندیشیدن به صلح، واکاوی ابعاد، زمینه ها، و راههای دستیابی به آن، به اندازه هوایی که تنفس می کنیم حیاتی بنظر می رسد. رشد فزاینده جوامع "در معرض خطر" یا آنچه اولریش بِک آنرا ریسک سوسایتی نامیده است اقتضا می کند موضوع صلح به عنوان یک نیاز پژوهشی و آموزشی مطرح و ابعاد آن در حوزه هایی چون فلسفه، روانشناسی، حقوق، جامعه شناسی، علوم تربیتی و مدیریت مورد توجه قرار گرفته و دروس مستقلی را به خود اختصاص دهد. با چنین نگاهی، و به تناسب حوزه ای که در آن به کار دانشگاهی مشغولم، نوشتار حاضر ضمن تمرکز بر ابعاد اجتماعی فرهنگی صلح، سعی کرده است زمینه را برای طرح درسی در زمینه جامعه شناسی صلح فراهم آورد، ازاینرو، این طرح اولیه و مقدماتی، نیازمند راهنمایی و نقد عالمانۀ اساتید گرامی و دانشجویان عزیز خواهد بود.

سیدکمال الدین موسوی

مهر1402